Noel, -İngilizce adıyla Christmas ya da Almanca Weihnachten– Hristiyanlıkta büyük önem arz eden bir dini bayramdır.

Toplumumuz arasında geçmiş yıllarda gözlemlenildiği üzere bu senede de bir takım kişiler 31 Aralık’ı 1 Ocak’a bağlayan gece birbirlerine ‘Mutlu Noeller (Merry Christmas)’ dileyerek yılbaşını karşılamaya hazırlanırken, diğer taraftan da muhafazakâr toplum arasında ise her sene âdetten olduğu üzere sosyal medyada çarşaf çarşaf kutlamaları kınayıcı paylaşımlarda bulunma olayı ivme kazanmış durumda.

Viyana Belediye Binası önünde bulunan Noel pazarı. Frohe Weihnachten = Mutlu Noeller  = Merry Christmas. Fotoğraf: © Muratcan Gümüş.

Bu münasebetle bu konu hakkında bildiklerimizi gözden geçirmeye ve hafızamızdaki bilgileri tazelemekte yarar var. Şimdi isterseniz beraber sırasıyla şu soruları cevaplamaya çalışalım:

Noel nedir? Noel Baba kimdir?

Noel (Christmas) nedir?

Christ, Hz. İsa’nın ismi olmakla beraber, Yunanca‘da kurtarıcı anlamındaki Hıristos‘tan (Mesih) gelir. Mass ise bedene girmek demektir ^[1]. Böylece Noel’de (Christmas), doğum tarihi tam olarak bilimeyen Hz. İsa’nın beden alıp dünyaya gelişi kutlanmaktadır. ^[2] 

Hz. İsa’nın değil doğum günü, doğum yılı bile belli olmamakla beraber, Noel, Hz. İsa’nın doğum günü “kabul edilen“ bir dini bayramdır. ^[1]

Noel ne zaman kutlanır?

Hristiyanlık öncesi Roma’da değişik putlara tapan Romalılar güneşin kendilerini terk etmesine üzülür ve günlerin uzamaya başladığı -aynı zamanda Işık Tanrısı Mitra’nın doğum günü olan- 25 Aralık tarihinde -Hristiyanlığa uygun olmayan ahlaksız- kutlamalarda bulunurlardı. Bu alışkanlıkları nedeniyle, ilk Hristiyanlar o gün dahi kiliseye girerken güneşi selamlarlardı. 

Roma imparatoru Konstantin döneminde Hazreti İsa’nın doğumu olarak kutlanılan 25 Aralık, “İsa bizim güneşimizdir” sloganıyla 354 senesinde Roma piskoposu Liberius’un kararıyla resmiyet kazandı. Bu geceye Noel (Christmas) ismi verilemesinin mazisi ise 597 senesine uzanmaktadır. 

Papa Gregorius’un tertiplediği Gregoryan takvimine itibar eden Katolik, Protestan, Süryani ve Rumlar tarafından 24-25 Aralık gecesi kutlanır.  Buna karşılık Julius Ceasar’a ait Julyen takvimini kullanan Rus, Balkan ve Ermeni kiliseleri tarafından ise 6-7 Ocak gecesi kutlanmaktadır. İki takvim arasında 13 gün fark bulunmaktadır. ^[1]

Noel hazırlıkları ne zaman başlar?

Almanca’da Advent denilen 30 Kasım’a en yakın pazar gününden başlamak üzere Noel öncesi son dört pazar gününü içeren zaman dilimi Noel’e hazırlık dönemidir.

Peki neden dört? Orta Çağ’da insanlar dünyanın Hz. İsa’nın doğuşundan 4000 sene evvel yaratıldığına inandıklarından, dünyaya teşrif etmesini bekledikleri her bir 1000 yılı bir hafta temsil eder ^[8].

Viyana Belediye Binası bahçesinde fenerlerle süslenmiş ağaçlar. Fotoğraf: © Muratcan Gümüş.

Hristiyanlar tarafından ‘Dünya’nın Işığı‘ olarakta nitelendirilen ve gelmesiyle dünyanın karanlığına ışık yaktığına inanılan Hz. İsa‘nın beden alıp dünyaya gelişinin kutlandığı bir bayram olması sebebiyle, ışık yakmak kutlamaların önemli bir parçasıdır. Son dört haftayı kapsayan hazırlık döneminde şehrin sokakları rengarenk ışıklarla donatılır. 

1. Viyana’da bulunan ünlü Graben Caddesi’nde Noel ışıklandırmaları. Fotoğraf: © Muratcan Gümüş, Aralık 2017.

Yine bu dönemde şehrin değişik bölgelerine kurulan pazarlar dini bir bayram olan Noel’in ticarete dökülmüş halidir.

Bu da ilginizi çekebilir

Noel, Noel Baba ve Antalya ile bağlantısı:

„Viyana’nın Noel Pazarları“

Birçok inançlı Hristiyan hediye ve dolayısıyla da madde etrafında dönmesi, insanların alışverişlerde kime ne alayım derdine düşmesi gibi nedenlerden dolayı kutlamaların bugünkü haliyle gerçek ruhundan çok uzak olmasından şikayetçidirler.

Noel Baba kimdir?

Bu soruyu cevaplayabilmek için  Aziz Nikola, Kutsal Mesih ve Çocuk Mesih tabirlerini anlamakta fayda var. Şimdi bunlara bir açıklık getirmeye çalışalım.

Almanya’nın bazı bölgeleri ve özellikle de Protestanlığı benimsemiş farklı coğrafyalarda (İsviçre’nin Fransız Kantonu, Hollanda, İskandinavya, İngiltere, Amerika) Noel hediyelerinin simgesi haline gelmiş ve çocukların kendilerine hediyeler getirdiğini düşündükleri karaktere Noel Baba denilmekte.

Bu karakterin sonraları ortaya çıktığı söylenir ve 19. yüzyılda varolduğu dönemin posta kartları vasıtasıyla kanıtlanmıştır. Coca Cola’nın 1931 yılından itibaren reklam kampanyalarında kullanması ile dünya çapında tanınmıştır. ^[7]

Noel Baba ve Antalya

4. yüzyılda Antalya yakınlarında yaşadığı söylenen Piskopos Nikola’dan esinlendiği rivayet edilir. Antalya’ya bağlı Demre ilçesinde ölümüyle yapılan “Noel Baba Kilisesi” isminde bir kilise bulunmaktadır. ^[6] Demre ilçesi ile ne kadar iç içe oldukları belediyenin logosuna da yansımıştır. ^[5]

 

Aziz Nikola, yaşadığı dönemde çocuklara hediyeler dağıtması nedeniyle onların koruyucusu olarak anılır. Orta Çağ’da Aziz Nikola’dan esinlenen insanlar kendisinin isim günü olan 6 Aralık‘ta ya da Masum Çocuklar Günü olan 28 Aralık’ta çocuklara hediyeler verirler.

 

Protestanlar ise Katoliklerin bu âdetini reddeder ve 16. yüzyılda, büyük ihtimalle Martin Luther tarafından, çocukların ilgisinin Aziz Nikola’dan çok İsa Peygambere çekilmesi gerektiği gerekçe gösterilerek, Aziz Nikola’nın yerine Kutsal Mesih (bkz. Almanca Heiliger Christ) karakteri koyulur ve çocuklara hediye verme olayı Hazreti İsa’nın doğumunun kutlandığı 25 Aralık gününe alınır.

 

Böylece çocukların kendilerine hediye getiren kişinin İsa Peygamber olduğuna inanıp O’nu benimsemeleri sağlanır. Kutsal Mesih ile kasıt bizzat Hz. İsa’nın kendisidir, birazdan bahsedeceğimiz dünyaya henüz yeni gelmiş İsa değil. Halk arasında Kutsal Nikola günü olan 6 Aralık’ta çocuklara hediye verme âdeti devam edegelir. ^[4]

 

Çocuk Mesih’i (Christkind) temsilen bir görsel. [4]

Zamanla beraber ise ortaya Çocuk Mesih karakteri çıkar (bkz. Almanca Christkind: ‘Christ’ Mesih, ‘Kind’ ise çocuk anlamına gelir).

Temsili resme bakıldığında, sarı ve kıvırcık saçlarının yanısıra kanatları olan Çocuk Mesih’in dünyaya henüz yeni gelmiş Hz. İsa‘ya benzetildiği görülür.

Avusturya, Almanya’nın Katolik bölgeleri, İsviçre, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Brezilya’nın güneyi ve Güney Tirol’de Noel kutlamalarının sembolü Mesih Çocuk‘tur. ^[4]

“Biz Çocuk Mesih’e inanıyoruz – Noel Baba’ya şans verme”. Kaynak: mywoman.at

Örneğin Avusturya‘da inançlı Hristiyanlar Noel Baba’yı kabul etmezler, onlar için önemli olan Çocuk Mesih’tir (Christkind). Çocuklar, ailelerinin kendilerine aldıkları hediyeleri onlara görünmeden Mesih Çocuğun getirdiğine inanır ya da inandırılırlar.

Noel ağacı nedir? 

Evlerin bir köşesinde süslenen çam ağaçlarına Noel ağacı denir. Aileler çocuklarından Çocuk Mesih’den bir şey dilemesini isterler. 25 Aralık sabahı uyanan çocuklar bu ağaçların altında önceden Çocuk Mesih’den diledikleri hediyeleri bulurlar.

Viyana Naschmarkt’ta satılık Noel ağaçları. Fotoğraf: © Muratcan Gümüş, Aralık 2013.

Şehrin farklı bölgelerinde en küçüğünden en büyüğüne boy boy çam ağaçları satılır. Her ne kadar bu ağaçların bu dönemde kesilmeleri için yetiştirildiği söylense de, tam anlamıyla bir ağaç kıyımı yaşanır.

Yeni yılın ilk günlerinde insanlar artık ihtiyaç duymadıkları bu ağaçları görevlilerin toplamaları için kapılarının önlerine bırakırlar.

Seneye görüşmek üzere.

Kaynakça

[1] Hazret-i İsa ne zaman doğdu? Erişim tarihi: 23.12.17.

[2] Noel nedir yılbaşı nedir? Doğru bilinen yanlışlar. Erişim tarihi: 23.12.17.

[3] Türk Dil Kurumu. Erişim tarihi: 22.12.16.

[4] Christkind. Erişim tarihi: 23.12.17.

[5] Demre Belediyesi İnternet Sayfası. Erişim tarihi: 23.12.17.

[6] Nikolaus von Myra. Erişim tarihi: 23.12.17.

[7] Weihnachtsmann. Erişim tarihi: 23.12.17.

[8] Advent Bedeutung: Was bedeutet Advent? Erişim tarihi: 23.12.17.